-
1 элек
I нареч.1) снача́ла, сперва́, внача́ле, пре́жде, вперёдэлек уйла, аннан сөйлә — снача́ла (вперёд) поду́май, пото́м говори́
элек эш турында — внача́ле о де́ле
2) ра́ньше, пре́ждеэлек ничек булса, хәзер дә шулай — как бы́ло пре́жде, так и сейча́с
элек заманы шундый булган — ра́ньше вре́мя бы́ло тако́е
син элек игътибарлырак идең — ра́ньше ты был бо́лее внима́тельным
3) разг. пе́рвый, пе́рвымкем элек? — кто пе́рвым (пе́рвый)?
элек килгән урын өчен — погов. кто успе́л, тот и съел (букв. кто пришёл пе́рвым, тот и занима́ет ме́сто)
•II послелог1) в сочет. со сл. обозн. время тому́ наза́д, заөч ел элек — три го́да наза́д
моннан бер ай элек — за ме́сяц до э́того
2) в сочет. со сл. в исх. п. ра́ньше (кого, чего); ра́ньше ( чем) пре́жде ( чем); пе́ред (кем, чем); пока́, довакытыннан элек — ра́ньше вре́мени
эшне башламастан элек — пре́жде чем нача́ть рабо́ту; пока́ не приступи́ли к рабо́те
кеше күрмәстән элек — пре́жде чем уви́дели лю́ди
сугыштан элек — пе́ред войно́й
моннан элек — до э́того
-
2 әүвәл
I 1. нареч.1)а) ра́ньше, пре́жде, в пре́жнее вре́мясм. тж. әүвәлтениң әүвәл — пре́жде всего́, ра́ньше всего́, пе́рвым де́лом, пе́рвым до́лгом
б) в сочет. со словами, передающими понятие времени тому́ наза́дбер ел әүвәл — год тому́ наза́д
моннан бер көн әүвәл — за день до э́того
2) снача́ла, сперва́әүвәл төшен, аннан сөйлә — снача́ла поду́май, пото́м говори́
2. сущ.әүвәл күреш, аннан сораш — (погов.) сперва́ поздоро́вайся, пото́м расспра́шивай
нача́ло, нача́льная ста́дияәүвәл һәм ахыр — нача́ло и коне́ц
II послелогәүвәл шулай итәләр иде — в пре́жнее вре́мя (ра́ньше) де́лалось так
сугыштан әүвәл — до войны́
вакытыннан әүвәл — ра́ньше сро́ка
-
3 аннан
1. исх. п. от ул1) от него́ (неё) (узнать, уехать, быть далеко, ждать ответа)аннан (авырудан) саклану өчен — что́бы убере́чься от неё (боле́зни)
күп күрдек без аннан — мно́го натерпе́лись мы от него́
2) от э́тогоаннан гына әллә ни зарар булмас — от э́того большо́го вреда́ не бу́дет
2. нареч.аннан күп нәрсә тора — от э́того зави́сит мно́гое
1)а) отту́дааннан китегез — отойди́те отту́да
б) таманнан үтәрлек түгел — там не пройти́
2) зате́м; пото́м, по́сле; по́сле э́того (того́); (а) там; да́льшеаннан нәрсә эшләргә уйлыйсың? — да́льше что ду́маешь де́лать?
менә яз килде, аннан җәй җитәр — вот весна́ пришла́, а там ле́то насту́пит
берәр чакрым баргач, болын бетә дә, аннан сазлык башлана — пройдёшь с киломе́тр, луг конча́ется, зате́м начина́ется боло́то
3) разг. прито́м, кро́ме того́; к тому́ (же)сәләтле кеше ул, аннан эшчән дә — он спосо́бный челове́к, прито́м трудолюби́вый
•- аннан ары
- аннан башка да
- аннан бирле
- аннан булмый
- аннан артык
- аннан да артык
- аннан артыграк
- аннан да артыграк
- аннан да бигрәк
- аннан да моннан
- аннан да, моннан да
- аннан да начары юк
- аннан да начар нәрсә юк
- аннан да яманы юк
- аннан да яман нәрсә юк
- аннан кала
- аннан карап
- аннан килеп
- аннан күреп
- аннан күрмәкче
- аннан, моннан
- аннан соң
- аннан соңгы
- аннан таба
- аннан торып
- аннан тыш -
4 көн
сущ.1) день; денёк, денёчек ( световой) || дневно́йкояшлы көн — со́лнечный денёк
шул ук көнне — в тот же (са́мый) день; в оди́н и тот же день
көн яктысында — при дневно́м све́те
көннәр озыная — дни стано́вятся длинне́е; дни прибавля́ют(ся)
көннең киче бар — у дня есть ве́чер
көнен барып көнен кайту — съе́здить в оди́н день
көнне үткәрү — проводи́ть день, корота́ть вре́мя
көн авышты — вре́мя уже́ за́ полдень
2) да́та ( календарная), срок, число́бүген нинди көн — како́й сего́дня день? како́е сего́дня число́?
атнаның беренче көне — пе́рвый день неде́ли
җыелышның көнен билгеләү — назна́чить день (да́ту) собра́ния
нәкъ көненә — то́чно в назна́ченный срок; день в день
айның соңгы көннәрендә — в после́дних чи́слах ме́сяца
шушы көннәрдә — со дня на́ день; в оди́н из ближа́йших дней
хатның язылу көне — да́та написа́ния письма́
Җиңү көне бәйрәме — пра́здник Дня побе́ды
туган көнне билгеләү — отме́тить день рожде́ния
3) день (су́тки)ял көне — выходно́й день
үткән көн — тре́тьего дня, позавчера́
икенче көнгә калдыру — отложи́ть на друго́й день
моннан берничә көн элек — не́сколько дней тому́ наза́д; за не́сколько дней до э́того
бүгенге көн белән яшәү — жить сего́дняшним днём
көн көнгә охшамас — день на́ день не прихо́дится
4) вре́мя, пери́од; срокнәкъ көне! — как раз (са́мое) вре́мя! са́мое удо́бное вре́мя!
бу көннән башлап — с э́того вре́мени (дня)
көне килгәч сөйләрмен — придёт срок (вре́мя), расскажу́
революция көннәрендә — в пери́од револю́ции
картлык көннәре — ста́рческий пери́од, ста́рческая жизнь, ста́рость
көне көне белән — вре́мя от вре́мени; времена́ми
5) разг. со́лнцекөн туды — со́лнце взошло́
көн бату — захо́д со́лнца; зака́т
көн кыздыра — со́лнце печёт
ашлыкны көнгә тарату — суши́ть зерно́ на со́лнце
6) пого́дакөн бозылды — пого́да испо́ртилась
иртәгә көн аяз булачак — за́втра бу́дет я́сная пого́да
7) перен. жизнь, житьё, житьё-бытьё; существова́ниесинең көннәр алда әле — твоя́ жизнь ещё впереди́
балык көне күл белән, егет көне ил белән — (посл.) жизнь ры́бы свя́зана с о́зером, жизнь мо́лодца - с наро́дом
8) перен. судьба́, у́частьнинди көнгә калдык бит! — кака́я у́часть (нас) пости́гла! до чего́ (мы) до́жили
•- көн аша- көн буе
- көн буена
- көн дә
- көн караңгылану
- көн күбәләкләре
- көн саен
- көн саен була торган
- көн тигезлеге
- көн туу
- көн уртасы
- көн уртасында
- көн урталарында
- көн уртасындагы
- көн үткәрү
- көн элгәре
- көн эчендә
- көн яктылыгы
- көн яктыру
- көнен күрсәтү
- көннеке көнгә
- көннәр буе
- көннең көн буе••көн дими, төн дими — не счита́ясь со вре́менем; кру́глые су́тки
көн дә бәйрәм, көн дә туй — ка́ждый день пра́здник
көн дә көн дә — каждодне́вно, постоя́нно; день за днём
көн (көннең) кадагына сугу — ≈≈ на зло́бу дня
көн кичерү — см. көн итү
көн күзе йомылу — темне́ть
көн күрсәтмәү (бирмәү) — житья́ не дава́ть (кому-л.), держа́ть в чёрном те́ле; сжива́ть со́ свету (кого-л.)
көн тәртибе — пове́стка (поря́док) дня
көн үткән саен — с ка́ждым днём; день ото дня́, чем да́льше
көн яктысын күрмим — ( клятвенное изречение) пусть не уви́жу све́та (бе́лого)
(нинди) көнгә калу; (кем) көненә калу — оказа́ться (оста́ться) (в каком-л.) тру́дном положе́нии
көнгә чыгару — вы́вести на чи́стую во́ду; разоблачи́ть
көне бүген түгел — ещё не наста́ло вре́мя; не сего́дня, когда́-нибудь да попадёшь
көне җитеп килү — быть на снося́х
көне килү — пришло́ (наста́ло) (чьё-л.) вре́мя
көннәр эчендә — в счи́танные дни
көнне көнгә ялгау (ялгап бару) — свести́ (своди́ть) концы́ с конца́ми (букв. соединя́ть оди́н день с други́м)
көннең кадагына сугу — затра́гивать зло́бу дня; быть злободне́вным, своевре́менным
көннең көне буе(на) — це́лый день; см. тж. көнозын
- көн юккөннең көнендә — ка́ждый день; что ни день, то; изо дня́ в день, ежедне́вно
- көн итү
- көн күрү
- көн кебек ачык
- көн бетү
- көне бетү
- көне җитү
- көннәрдән бер көн
- көннәрдән бер көнне
- көннәрнең берендә
- көннәре санаулы
- көнне төнгә ялгап -
5 соң
I 1. нареч.1)а) по́здносоң яту — лечь по́здно
эштән бик соң кайту — возврати́ться с рабо́ты по́здно
соң килү — прийти́ по́здно
соң булса да — хотя́ и по́здно
б) после числ. по́зжебер елга соң — на́ год по́зже
биш-алты көнгә соң — на два-три дня по́зже
2) безл.; в знач. сказ. по́здно2. прил.соң инде — уже́ по́здно
1) в знач. сказ. по́зднийвакыт соң — вре́мя по́зднее
2) кра́йнийсоң дәрәҗәдә ачулы — в кра́йней сте́пени разгне́ван
мин-минлекнең соң чигенә җитү — дойти́ до кра́йней сте́пени самолю́бия
3) после́днийсм. тж. соңгыиң соң өмет — са́мая после́дняя наде́жда
3. сущ.соң вакытларга кадәр — до после́днего вре́мени
коне́ц, исхо́дэшнең соңы яхшы булсын — пусть коне́ц де́ла бу́дет благополу́чным
4. послелог; с исх. пад.вакыйганың соңы — исхо́д собы́тия
1) спустя́, че́резбераздан соң — спустя́ не́которое вре́мя
бер атнадан соң — спустя́ (че́рез) неде́лю
ике сәгатьтән соң — че́рез два часа́
2) по́следәрестән соң — по́сле уро́ков
яңгырдан соң — по́сле дождя́
аннан (моннан) соң — по́сле э́того
3) сбүгеннән соң — с сего́дняшнего дня
иртәгедән соң — с за́втрашнего дня
•- соң өлгерә торган
- соңга калган
- соңга калу
- соңга калыну
- соңга калып
- соңга таба••соң булсада уң булсын — (посл.) лу́чше по́здно, чем никогда́
II частица вопр.соңга калган сумала — кто по́здно пришёл, тому́ и мосо́л
1)а) же; как; ка́к женигә килмәде соң? — почему́ же не пришёл?
нишлим соң? — что же мне де́лать?
нигә соң? — почему́ же?
читен дә соң! — как тру́дно!
их, татлы да соң — ах, как вку́сно!
җибәрәмме соң! — ка́к же, так и отпущу́!
б) нуачуы килде дә соң — ну и разгне́ван же был
соң үзең уйлап кара — ну, сам посуди́
2) в знач. вводн. сл. ну и что́ же; ну что из э́тогоаның белән сөйләштем, соң? — я поговори́л с ним, ну и что́ же?
-
6 сызу
I перех.1) прям.; перен. черти́ть, наче́рчивать/начерти́ть, прочёркивать/прочерти́ть, линова́ть || черче́ние; линова́ние; проводи́ть/провести́ ли́ниюсызык сызу — начерти́ть ли́нию
кәкре сызык сызу — прочерти́ть криву́ю
түгәрәк сызу — начерти́ть круг
план сызу — черти́ть план
карта сызу — начерти́ть карту
схема сызу — начерти́ть схе́му
туры юл сызу — начерти́ть пра́вильный путь
2) прям.; перен.а) чи́ркать/чи́ркнуть ( что чем)шырпы сызу — чи́ркнуть спи́чкой
б) води́ть, тяну́тьсмычокны сызу — води́ть смычко́м
в) черкну́тьбер-ике сүз сызды — черкну́л не́сколько слов
3) зачёркивать/зачеркну́ть ( что) || зачёркиваниеязылганны сызу — зачёркивать напи́санное
4) вычёркивать/вы́черкнуть ( что) || вычёркиваниеисемлектән сызу — вы́черкнуть из спи́ска
5) перен.; разг. стега́ть/стегну́ть, стегану́ть прост.чыбыркы белән сызу — стегану́ть кнуто́м
камчы белән сызу — стегну́ть пле́тью
6) проводи́ть/провести́ || проведе́ние (рубежей, границ и т. п.)межа сызу — провести́ межу́
буразна сызу — провести́ борозду́
7) разрыхля́ть/разрыхли́ть, оку́чивать || разрыхле́ние, оку́чивание (плу́гом)рәт араларын сызу — разрыхля́ть междуря́дья
бәрәңгене сука белән сызу — оку́чивать карто́фель сохо́й
8) перен.; разг. иску́сно игра́ть (сыгра́ть), тяну́ть; растя́гиватьгармун сызу — растя́гивать гармо́шку
скрипка сызу — игра́ть на скри́пке
көй сызу — тяну́ть мело́дию
9) перен.; прост. дра́пать/драпану́ть, дава́ть/дать стрекача́, удира́ть/удра́ть; убира́ться/убра́тьсяавылдан сыздылар — убрали́сь из села́
сызу моннан — убира́йся отсю́да
берәр яры сызу — удра́ть куда́-нибудь
тиз генә сызу — поскоре́е убра́ться
•- сыза бирү
- сыза килү
- сыза тору
- сыза язу
- сызып җибәрү
- сызып ташлау
- сызып чыгу II неперех.1) тлетьучакта күмер сызып ята — в очаге́ тле́ет уголёк
2) прям.; перен. та́ять, раста́ять, ста́ятьязгы кар акрын гына сыза — весе́нний снег постепе́нно та́ет
авырудан күзгә күренеп сызу — от боле́зни та́ять на глаза́х
3) перен. горева́ть, кручи́ниться, беспоко́иться; боле́тьэчтән сызу — горева́ть про себя́
ялгыз башы сызып йөри — горю́ет одино́ко
йөрәк сыза — се́рдце но́ет
-
7 ал
I сущ.1)а) пере́дняя (лицева́я) сторона́; пере́дняя часть (чего-л.) пе́ред, передо́к ( чего)арбаның алды — передо́к теле́ги
көзгенең алдын да, артын да яхшылап сөртү — хороше́нько протере́ть лицеву́ю и оборо́тную сто́роны зе́ркала
күлмәкнең алды чигешле — пла́тье спе́реди вы́шито; пе́ред пла́тья вы́шит
машинаның алды канауга төшкән — пе́ред (передо́к) маши́ны сошёл (сел) в кана́ву
шкафның алды буялган — шкаф спе́реди покра́шен
б) спе́редибөтен алдыма он буялды — я весь вы́мазался спе́реди муко́й
в) коле́ниалдыңа ал әле баланы — возьми́-ка ребёнка к себе́ на коле́ни
әбисе алдыннан бер дә төшми ул — он не схо́дит с коле́н свое́й ба́бушки
ул гармунын алдына куеп уйнап җибәрде — он взял гармо́нь на коле́ни и заигра́л
г) подо́лкузгалакны алдыма (алга) җыйдым — я набрала́ щавеля́ в подо́л
бинаның алдын бизәү — укра́сить фаса́д зда́ния
3) переводится в своих косв. ф.а) ме́сто, простра́нство, пло́щадь (перед чем, кем, впереди кого, чего)атларның алларына печән салу — дать се́на лошадя́м
барган транспортның алдыннан үтәргә маташма — не пыта́йся пройти́ впереди́ дви́жущегося тра́нспорта
баскыч алларын себереп алу — подмести́ у (вокру́г) крыльца́
витрина алларын якты тоту — содержа́ть витри́ны освещёнными; пе́ред витри́нами всегда́ име́ть свет
театр алды тулы яшьләр — пе́ред теа́тром (напро́тив теа́тра) полно́ молодёжи
үз алдыңдагын гына ал, кеше алдына үрелмә — бери́ то́лько то, что пе́ред тобо́й, не тяни́сь к тому́, что пе́ред други́ми
б) о ме́сте (перед кем, впереди кого) (в ряду, в очереди)чиратта торганда алдына кеше кертү — пусти́ть ( кого) в о́чередь пе́ред собо́й
кил, минем алдыма (алга) бас — станови́сь впереди́ (спе́реди) меня́ (передо мно́й)
4) пе́рвый (пере́дний) ряд (ряды́) (демонстрантов, очереди, автоколонны); голова́, нача́лодемонстрациянең алды еракмы моннан? — далеко́ отсю́да голова́ (пе́рвый ряд) демонстра́ции?
чиратның алды кайда? — где нача́ло о́череди?
5) с.-х. полоса́, поло́ска (на жатве, прополке); заго́н, заго́нка (при вспашке, севе, косьбе, жатве); проко́с ( при косьбе); уча́сток, деля́нкабу минем ал, үзем чабам — э́то мой заго́н, сам скошу́
алларыбызны бетерми кайтмыйбыз — не пойдём домо́й, пока́ не зако́нчим свои́ по́лосы
кеше алын (алдын) бетерешергә булышу — помо́чь зако́нчить полосу́ ( кому)
хәзер яңа алга керәбез — сейча́с зайдём на но́вый уча́сток ( при севе)
6) обычно алды нос (корабля, теплохода, лодки)7) в знач. послелога алдыреволюция алды — кану́н (преддве́рье) револю́ции
сугыш алды еллары — предвое́нные го́ды; го́ды пе́ред войно́й
сайлау алды җыелышлары — предвы́борные собра́ния
б) вре́мя (пора́, пери́од, час) пе́ред ( чем) пред-таң алды — вре́мя пе́ред рассве́том; предрассве́тная пора́
в) в составных геогр. названиях и т. п. при-; пред-Каспий алды түбәнлеге — Прикаспи́йская ни́зменность
Урал алды — Предура́лье
8) в знач. послелога алга, алдына пе́ред, к, намузей алдына җыелу — собра́ться пе́ред музе́ем
көзге алдына килү — подойти́ к зе́ркалу
халык алдына чыгу — вы́йти к лю́дям; выступа́ть пе́ред пу́бликой
трибуна алдына чыгып басу — вы́йти на трибу́ну
9) в знач. послелога алды, алдында пе́ред (кем, чем), при ( ком), на виду́ ( у кого), в прису́тствии ( кого)халык алдында җаваплы булу — быть отве́тственным пе́ред наро́дом
кыенлыклар алдында каушап калмау — не робе́ть пе́ред тру́дностями
шаһитлар алдында әйтү — сказа́ть при свиде́телях (в прису́тствии свиде́телей)
10) в знач. послелога алдан, алдыннана) ра́ньше, до (кого, чего), перед (кем, чем)сез директорга безнең алдыбыздан гына кереп чыгыгыз — вы посети́те дире́ктора непосре́дственно пе́ред на́ми (до нас)
билетны минем алдан гына алды ул — он купи́л биле́т то́лько что пе́редо мной (до меня́)
армиягә китәр алдыннан — пе́ред ухо́дом в а́рмию
ятыр алдыннан йөреп керү — прогуля́ться перед сно́м
кинога сеанс башланыр алдыннан гына килеп керү — прийти́ в кино́ пе́ред са́мым нача́лом сеа́нса
в) пе́ред ( чем) до, накаку́не, в кану́н, пре́жде, в преддве́рии книжн. (чего) (больших событий, великих открытий); подо ( что)юбилей алдыннан — пе́ред юбиле́ем; накану́не (в кану́н) юбиле́я
концерт алдыннан бирелгән телевизион тапшыру — телевизио́нная переда́ча, состоя́вшаяся до конце́рта
даруны йокы алдыннан эчү — пить лека́рство перед сно́м (до сна)
зур фәнни ачышлар алдыннан — в кану́н (преддве́рии) кру́пных нау́чных откры́тий
ял көне алдыннан балыкка бару — под выходно́й день сходи́ть на рыба́лку
•- алдына басу
- алга карау
- алдыңа карау
- алга килеп басу••- алга төшү
- алдыңа төшү II прил.пере́днийсм. тж. алгыал аяк — пере́дняя нога́ (ла́па)
ал сан — пере́дняя часть (ту́ши)
ал тәгәрмәч каян барса, арты да шуннан бара — (посл.) куда́ ка́тят пере́дние колёса, туда́ же и за́дние (т.е. все сле́дуют за веду́щим отве́тственным и т. п.)
- ал арба- ал сан
- ал як III прил.1) ро́зовый, румя́ный, а́лый, я́рко-кра́сный (бантик, шар, цветок розы); румя́ный (полоска заката, осенние листья); мали́новыйал шәфәкъ — мали́новая (а́лая) заря́
ал яулык — а́лый плато́к
ал төс — ро́зовый цвет
2) перен. благоро́дный; высо́кийал кеш — благоро́дный со́боль
ал тәхет — высо́кий трон
3) фольк. волше́бный, чуде́сныйал балдак — чуде́сное кольцо́
ал көзге — волше́бное зе́ркало
ал бишек — волше́бная колыбе́ль ( в которой ребёнок-богатырь спит до возмужания)
4) в знач. сущ.; народно-поэт.; в противопоставлении со словом "гөл" употр. как обозначение радужного, красивого, светлого; обычно индив.ал булмый булмас инде, гөл булмый булмас инде — ( песня) ста́ну я и а́лым цве́том, ста́ну цве́том ро́зовым
алым түгел, гөлем түгел - җаным жәл түгел сиңа — ( песня) всё моё хоро́шее, и жизнь саму́, для тебя́ не жаль
ал да булырбыз әле, гөл дә булырбыз әле — ( песня) бу́дем и хоро́шими, бу́дем и приго́жими
алларын алга манам, гөлләрен гөлгә манам — ( песенный зачин) а́лое кра́шу в а́лое, а ро́зу - в ро́зовое
• -
8 әйдә
межд.1) айда́, пойдём, идём; дава́й, дава́й-ка, ну, ну́-ка, ну́ жеәйдә, качыйк! — дава́й, убежи́м!
әйдә тизрәк! — ну скоре́е!
әйдә моннан! — айда́ отсю́да!
2) ла́дно, ну ла́дно, пусть, пуска́й, валя́й; брось тыәйдә, ничек беләсең, шулай эшлә — ла́дно, де́лай как зна́ешь
әйдә, синеңчә булсын! — ла́дно, будь по-тво́ему (пусть бу́дет так)!
әйдә, башка берәүгә сөйлә! — брось ты, расскажи́ э́то кому́-нибудь друго́му
-
9 тәгәрәү
неперех.1)а) кати́тьсяалгы көпчәк кая тәгәрәсә, арткысы шунда тәгәри — (посл.) куда́ ка́тятся пере́дние колёса, туда́ и за́дние
б) дви́гаться, передвига́ться || передвиже́ние (о круглых предметах, если даже они не способны вращаться)кояш түбәнгә тәгәри — со́лнце дви́жется вниз
2) неперех. кати́ть ( о предметах с колёсами)тигез юлдан тәгәрәгән машина — маши́на, кати́вшая по ро́вной доро́ге
3) идти́ вперёдтормышыбыз иске эздән тәгәри — жизнь на́ша идёт по проло́женной колее́
эшләр тәгәри инде — дела́ же дви́гаются свои́м чередо́м
4) перен.; грубо-прост. улепётывать, кати́ться || улепётываниетәгәрә моннан — кати́сь (улепётывай) отсю́да
5) в разн. знач. перека́тыватьсятүбәнгә таба тәгәри — перека́тывается вниз
дулкыннар басма өстеннән тәгәри — во́лны перека́тываются че́рез мостки́
6) перен.а) с разма́хом лечь/возле́чьурын җиргә тәгәрәү — гро́хнуться на посте́ль
б) лежа́ть, возлежа́ть, валя́ться || возлежа́ниешунда бүрәнәләр тәгәрәгән — ту́т же валя́ются брёвна
7) перен.; разг. па́дать/упа́сть, гро́хнуться || паде́ниебер сугу белән тәгәрәде — одного́ уда́ра хвати́ло - гро́хнулся
8) перен.; грубо-прост. умере́ть, околе́ть, отда́ть бо́гу ду́шу; отда́ть концы́ачка тәгәрәү — умере́ть с го́лоду
9) перен.; разг. усну́ть ( о детях)10) перен.; разг. прока́тываться/прокати́ться ( на выборах); све́ргнутьсятәгәрәячәген сизеп торды — чу́вствовал, что его́ прока́тят ( на выборах)
11) перен.; разг. ска́тываться, скати́ться наза́д (на менее почётные места, позиции и т. п.)утызынчы урынга тәгәрәү — ска́тываться на тридца́тое ме́сто
•- тәгәрәп төшү
- тәгәрәп яту••тәгәрәгәнче ашау (тыгыну) — есть до отва́ла
тәгәрәгәнче көлү — смея́ться до упа́ду
тәгәрәп кенә бару — быть на мази́ ( о делах)
тәгәрәп китим (менә) — с ме́ста не сойти́ (букв. пусть гро́хнусь на ме́сте - формула клятвы)
См. также в других словарях:
бүтән — 1. Башка, икенче бер. хәб. Нык аерылып торган, бөтенләй икенче төрле син хәзер бүтән инде 2. рәв. Моннан ары бүтән килмик. Моннан соң, башка вакытта җыр бүтән кабатланмады 3. бәйл. Икенче берәүдән яки берәр нәрсәдән тыш, башка бүтән кешесе юк … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әмәлләү — 1. Нәр. б. берәр юл белән булдыру, юллап чыгу, рәтләү кием ә. 2. Аннан моннан гына оештырып, тиз генә эшләп кую, әтмәлләү. Вакыт яки әйберләр җитәрлек булмаганда, җиңелчә генә итеп ашарга әзерләү, аннан моннан гына берәр нәрсә әзерләү тур … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әвәләү — диал. 1. Нәрсәнең дә булса эчендә яки өстендә әйләндерә әйләндерә тәгәрәтү 2. Нәр. б. кул белән арлы бирле йөртеп, оештырып йомры яки башка формага китерү. Йоннан, мамыктан, һ. б. тәгәрәтеп, угалап берәр нәрсә эшләү; басу бер пар киез итек әвәләп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
әүкәләү — диал. 1. Нәрсәнең дә булса эчендә яки өстендә әйләндерә әйләндерә тәгәрәтү 2. Нәр. б. кул белән арлы бирле йөртеп, оештырып йомры яки башка формага китерү. Йоннан, мамыктан, һ. б. тәгәрәтеп, угалап берәр нәрсә эшләү; басу бер пар киез итек әвәләп … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгәрәү — ф. 1. Берәр якка әйләнә әйләнә хәрәкәт итү (түгәрәк, шар сыман әйберләр тур.) күч. Бушлыкта, күктә хәрәкәт итү (ай, кояш һ. б. тур.) 2. (Тәгәрмәчләргә утыртылган арба, поезд, машина һ. б. ш.) билгеле бер юнәлештә хәрәкәт итү, бару. күч. сөйл. Бик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгәрләү — ф. 1. Берәр якка әйләнә әйләнә хәрәкәт итү (түгәрәк, шар сыман әйберләр тур.) күч. Бушлыкта, күктә хәрәкәт итү (ай, кояш һ. б. тур.) 2. (Тәгәрмәчләргә утыртылган арба, поезд, машина һ. б. ш.) билгеле бер юнәлештә хәрәкәт итү, бару. күч. сөйл. Бик … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
узу — ф. 1. Атлап барып бер урыннан икенче урынга күчү, хәрәкәт итү моннан кем узган?. Хәрәкәт итеп нин. б. ара, юл үтү, берәр урын аша хәрәкәт итү ишегалдын узу 2. Нин. б. юнәлештә хәрәкәт иткәндә, барганда берәр нәрсә артта калу, аны үтеп китү… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
тәгаен — рәв. 1. Берәр нәрсәне төгәл, анык, ачык (белү, әйтү, ишетү һ. б. ш. тур.) 2. Һичшиксез, һич шикләнүсез (үтәләчәк, эшләнәчәк яки булган эш хәрәкәт тур.) 3. с. Инде ачыкланган, билгеле монда әле кем булуың да тәгаен түгел сир. Үтәләсе вакыты, срогы … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
выж — 1. аваз. Һава агымы бик зур тизлек белән хәрәкәт иткәндә яки һаваны бик зур тизлек белән ярып барганда туган кискен, ачы тавышны белдерә 2. хәб. Берәр кая бик зур тизлек белән хәрәкәт итү тур. мин шул арада выж!. Берәр кая капыл гына китүне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
выж-выж — 1. аваз. Һава агымы бик зур тизлек белән хәрәкәт иткәндә яки һаваны бик зур тизлек белән ярып барганда туган кискен, ачы тавышны белдерә 2. хәб. Берәр кая бик зур тизлек белән хәрәкәт итү тур. мин шул арада выж!. Берәр кая капыл гына китүне… … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге
соң — I. рәв. 1. Гадәттәгедән кичегеп, тиешле вакытыннан артка калып эштән соң кайту. Күрсәтелгән вакыт узгач , шуның кадәр кичегеп дигәнне белдерә моны без бер ел соң белдек 2. Диалогта: алайса , шулай булгач дигәнне белдерә соң, карчык, чүпрәк булгач … Татар теленең аңлатмалы сүзлеге